نگاهی به آئین هزارساله مذهبی قالیشویان مشهد اردهال
تاریخ انتشار: ۱۲ مهر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۳۳۶۴۷۶
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ مراسم سنتی ــ مذهبی قالیشویان از سنت‌های چند صد ساله است كه در دومین جمعه مهرماه هر سال در مشهد اردهال كاشان برگزار می‌شود.
این مراسم نمایش واقعه شهادت سلطان علی بن‌محمد باقر(ع) در سال 113 هجرت در سزمین مشهد اردهال و نحوه به خاکسپاری این امامزاده جلیل‌القدر از سوی اهالی فین كاشان است كه هر ساله با تعصب و غرور خاصی معمولاً در یكی از روزهای نهم تا پانزدهم مهرماه برگزار می‌شود كه به روز قالیشویان معروف است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
یک هفته پیش از مراسم قالیشویان، معمولاً در نخستین جمعه از فصل پاییز، مراسم جار در كاشان برگزار می‌شود. این جمعه كه در میان كاشانی‌ها به جمعه جار معروف است، روز فراخوانی مردم به مراسم قالیشویی در مشهد اردهال است.
جمعه جار پیام‌آور فرارسیدن سالروز شهادت شهید دشت اردهال، امامزاده مظلوم، حضرت سلطان علی بن‌امام محمد باقر(ع) و روز موعود برای گردهمایی طایفه فینی است.
هر سال در روز جمعه جار، چند جارچی در محلات فین و محله بازار كاشان و روستای خاوه از روستاهای كاشان راه می‌افتند و گشت‌زنان به روش و سنت آبا و اجدادی خود با بانگ بلند و آوازی خاص، مردم را از فرارسیدن روز موعود قالیشویان و هفته زیارت امامزاده سلطان علی(ع) آگاه می‌كنند.
خبر جمعه قالیشویان به سرعت دهان به دهان میان مردم همه قشرها و بازاریان و پیشه‌وران و دست‌فروشان می‌گردد و در كمتر از یكی دو روز در همه شهرها و روستاها از جمله شهرهای نطنز، قم، محلات، ساوه، دلیجان، یزد، آشتیان و اصفهان پراكنده می‌شود؛ جارچیان با رساندن این پیام، همه مردم، به‌ویژه زائران و فروشندگان صاحب نذر را كه باید هر ساله در قالیشویان شركت داشته باشند، به تكاپو و فراهم كردن اسباب و توشه زیارت و تهیه جا و مكان برای سكونت در مشهد اردهال وا می‌دارند.
تكاپوی سفر بیش از همه قشرها در میان كاسبان و بازاریان چشمگیر است. بازاریان و فروشندگان برای عرضه و فروش كالاهایشان در مشهد اردهال با یكدیگر به رقابت می‌پردازند و می‌كوشند تا هر یک پیش از آغاز مراسم غرفه‌ای یا حجره‌ای مناسب در بازارچه و یا صحن پاپک و یا صحن‌های دیگر به‌دست آورند.
تعیین روز قالیشویی و اعلام آن به مردم به عهده ستاد برگزاری مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین است. این گروه روز مراسم قالیشویان را معمولاً در دومین جمعه پاییز تعیین می‌كنند.
این مراسم جار طبق سنت قدیم هنوز در منطقه پابرجا است و انجام می‌شود. اشعاری كه جارچیان می‌خوانند اشاره به فرارسیدن سالگرد واقعه شهادت امامزاده و لعنت‌هایی كه به دشمنان و قاتلان امامزاده می‌فرستند، دارد. این اشعار این است: (ای مستمع بر این وصیت شور و غوغا كن/ فغان و ناله بر سلطانعلی فرزند زهرا كن/ به سال 113 هجرت شیعیان خاص/ روان گشته بر سوی مدینه از سر اخلاص/ برفتند در مدینه خدمت آن خسرو خوبان/ بگفتند ای امام پنجمین ای رهبر جانان/ نداریم پیشوایی یا محمد رحم بر ما كن/ یكی از نور چشمانت روان در همراه ما كن/ امام پنجمین فرمود چرا از دیده خونبارید/ یقین از اهل فین و مردمان چهل حصارانید/ یكی از نور چشمانش همراه آنها روان كرد/ كه نامش حضرت سلطانعلی(ع) نوباوه زهرا/ سه ساله آن شاهزاده بود اندر اردهال و فین/ بهار در خاوه بود آن زمستان در دیار فین/ لشکریان قد علم كردند بهر قتل آن سرور/ به نام حارث ملعون و زرین كفش بد اختر/ گرفتند دور آن خسرو لب تشنه از هر سو/ كه این شه‌زاده دارد زور و بازوی علی اكبر/ بیادم آمد آن وقتی كه گفت باد صبا یك‌دم/ سلام از من رسان بر اهل فین بر گو به یارانم/ اول به خدای حی داور صلوات/ دوم به رسول حی سرمد صلوات/ سوم به علی و یازده فرزندش/ بر زاده پاک نور احمد صلوات/ در كرب و بلا به شمر ملعون لعنت/ بر حارث زرین كفش و زید رافیون لعنت/ از بهر جفا بر شمر ملعون لعنت/ در كرب و بلا به پاک‌مردان صلوات/ اگر خسته جانی بگو یا علی/ اگر ناتوانی بگو یا علی/ برفت سوی مشهد اردهال/ به یاری یار خدا یا علی).
در روز جمعه قالیشویان، ده‌ها هزار زن و مرد از شهرها و روستاهای ایران، به‌خصوص از آبادی‌های حاشیه كویر، برای حضور در مناسک قالیشویان و تماشای آداب آن در مشهد اردهال گردهم می‌آیند.
حاشیه‌نشینان كویر این منطقه از ایران، حضور در مناسک قالیشویان و زیارت امامزاده سلطان علی(ع) را در آغاز هر پاییز از فرایض مذهبی خود می‌انگارند. این زائران ثواب زیارت امامزاده و حضور در مراسم قالیشویان را با زیارت مرقد مطهر جد بزرگوارش، حضرت امام حسین(ع) و حضور در كربلا برابر می‌دانند.
مراسم این‌گونه آغاز می‌شود كه پس از سخنان خطیب، یكی از ریش‌سفیدان یا روحانی اهل فین كاشان اعانه‌ای را كه از فینی‌ها جمع كرده است به‌عنوان هدیه و شیرینی به متولی یا سرپرست خادمان آستان می‌دهد و درخواست آوردن قالی مخصوص امامزاده شهید را از آستان مبارک حضرت امامزاده سلطان علی(ع) می‌كند. خادمان یک تخته قالی پیچیده شده را كه رویش یک تكه پارچه سبز كشیده‌اند، از داخل حرم امامزاده بیرون می‌آورند و به بزرگان فینی می‌سپارند و در ادامه جوانان فینی با بانگ «یا حسین، یا حسین» آن را از بزرگان فینی می‌گیرند؛ این قالی سمبل جنازه مطهر امامزاده است و قالیشویان همانند جسدی كه می‌خواهند به خاک بسپارند.
جوانان در پناه انبوه مردان چوب به دست (چوب به‌عنوان سلاح رایج در آن زمان بوده است) قالی را در حالی كه گاهی بر روی دوش و گاهی بر روی دست دارند، از میان جمعیت می‌گذرانند.
تشییع‌كنندگان از همان راهی كه آمده بودند با «قدم سعی» یعنی با گام‌هایی تند و شتابان و گاهی دوان دوان و با هیاهو و ولوله، قالی را به سرچشمه نهر شازده حسین، در میدان مقابل زیارتگاه می‌برند. این عمل تمثیلی از كوشش هاجر برای رساندن اسماعیل به چشمه آبی در صحرای خشک و تفیده مكه است.
در پیشاپیش دسته حاملان قالی، مردی میانسال از اهالی چهل حصاران كاشان، سوار بر اسب حركت می‌كند. این مرد با خود یک جانماز ترمه را در حالی كه بر روی شانه راستش گذاشته، حمل می‌كند. این جانماز را مظهر و نمادی از جانماز حضرت امامزاده سلطان علی(ع) می‌دانند و این مرد چهل حصارانی از نوادگان جانمازدار حضرت به‌شمار می‌رود.
در پی حامل جانماز، گروهی از مردم اهل روستای خاوه كاشان در جلوی قالی عزاداری كرده و علمی را كه با پارچه‌های سبز پوشیده شده است، می‌كشند. فینی‌ها و دسته حاملان قالی نیز به‌دنبال علم با بانگ «الله اكبر» و «حسین، حسین» گویان راه می‌سپارند و پیاپی چوب‌های‌شان را در هوا تكان می‌دهند.
گروهی از جوانان فینی در تمام مسیر همگام و همراه با دسته حركت می‌كنند و گذرگاه را برای گذر دسته باز نگاه می‌دارند. در طول راه، گوسفندان یا گوساله‌هایی را كه نذر كرده‌اند، پیش پای حاملان قالی ذبح و قربانی می‌كنند.
گرد و غباری كه از زیر گام‌های كوبنده و شتابان جوانان فینی به هوا بر می‌خیزد، بسان سپاه خشمگینی می‌ماند كه به قصد انتقام و خونخواهی به قلعه و دژ دشمن حمله كرده‌اند.
جوانان با چوب‌های چرخان در آسمان، همچون امواجی در پس این پرده غبار، خیزان و پویا پیش می‌روند تا خود را به سرچشمه آب برسانند. قالی‌كشان قالی را در كنار نهر روی زمین می‌گذارند و دور آب، حلقه می‌زنند و چوب‌های‌شان را پیاپی در هوا تكان می‌دهند. در این هنگام، یعنی پیش از آداب شستن تمثیلی قالی امامزاده، مراسم لعن‌خوانی بر دشمنان حضرت انجام می‌گیرد.
پس از پایان آداب شست‌وشو، قالی را دوباره به دوش می‌گذارند و از گذرگاهی در پای كوه اردهال كه به در شرقی آستان امامزاده منتهی می‌شود، به صحن سردار یا صحن فینی‌ها می‌برند. در بازگرداندن قالی به آستان، اهالی روستای خاوه كاشان و شماری از فینی‌ها در دسته‌ای پیشاپیش حاملان قالی و فینی‌های چوب به دست، سینه می‌زنند و آرام و سنگین نوحه می‌خوانند و دم می‌گیرند. چوب به دستان در تمام طول راه با تكان دادن چوب‌های‌شان و نهیب و تهدید مردم را از نزدیک شدن به قالی و دست زدن به آن دور و باز می‌دارند.
در صحن سردار (عامر بن ناصر)، فینی‌ها چوب به دست چند دور در حیاط صحن و در پیرامون چوب می‌گردند و سپس، قالی را به ایوان بقعه می‌برند. در ایوان، چند تن از بزرگان مردم فین و خاوه كه در انتظار قالی هستند، به‌سوی حاملان قالی پیش می‌روند كه قالی را بگیرند، لیكن جوانان از تحویل دادن قالی سر باز می‌زنند و با تكان دادن چوب‌های‌شان بزرگان فینی و خاوه‌ای را از نزدیک شدن به قالی دور می‌كنند. سرانجام پس از كشمكش‌های بسیار و در لحظه‌هایی حساس و پرهیاهو و در زیر بانگ و فریاد «حسین، حسین» و «الله اكبر، الله اكبر»، بزرگان فینی قالی را از جوانان می‌گیرند و به نمایندگان خاوه‌ای تحویل می‌دهند. خاوه‌ای‌ها قالی را با تشریفات و احترامی خاص به داخل حرم می‌برند و به خدام آستان تسلیم می‌كنند.
مراسم قالیشویان حوالی بعد از ظهر در فضایی آكنده از غم و افسوس و در برابر هزاران چشم اشک‌آلود به پایان می‌رسد.
به قلم جواد دهقانی آرانی، دکتری علوم قرآن و حدیث
منبع: ایکنا
کلیدواژه: آیین هزار ساله قالیشویان اردهال کاشان ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۳۳۶۴۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
در سوگ صادق آل محمد فردا در گلستان مراسم دسته روی برگزار می‌شود
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز گلستان مراسم متمرکز روز شهادت امام جعفر صادق (ع) فردا شنبه ۱۵ اردیبهشت در شهرستان گرگان مرکز گلستان با حضور آیت‌الله سیدکاظم نورمفیدی نماینده ولی فقیه و امام جمعه گرگان ساعت ۱۰ صبح در مسجد جامع گلشن همراه با دسته‌روی به سمت آستان مقدس امامزاده عبدالله (ع) شهرستان گرگان برگزار خواهد شد.
برنامه دسته روی در دیگر شهرهای استان نیز به شرح زیر است.
گنبدکاووس ساعت ۱۰ صبح میدان مرکزی.
مینودشت ساعت ۱۰ صبح از مساجد به سمت میدان مرکزی.
آزادشهر ساعت ۱۰ و نیم صبح از مسجد جامع به سمت مصلی.
انبارالوم از ساعت ۱۷ عصر از مسجد المهدی به سمت یادمان شهداء.
بندرترکمن ساعت ۱۸ از یادمان شهدای گمنام به مست مسجد جامع.
بندرگز ساعت ۱۱ صبح از مسجد محمدیه به سمت مسجد جامع.
دلند ساعت ده و ۳۰ دقیقه صبح از مسجد جامع به سمت امامزاده.
رامیان ساعت ۱۰ و سی دقیقه صبح از میدان امام علی (ع) به سمت مسجد شهداء.
علی آباد کتول ساعت ۱۰ صبح از مساجد به سمت گلزار شهدای گمنام و مصلی امام رضا (ع).
خان ببین ساعت ده صبح گلزار شهدای گمنام.
کلاله ساعت ۹ صبح از میدان مرکزی به سمت مسجد جامع.
کردکوی ساعت ۱۰ و سی دقیقه صبح از حوزه علمیه به سمت میدان معلم.
گالیکش ساعت ۱۰ صبح از ابتدای خیابان منتهی به گلزار شهداء.
بر اساس اعلام اداره کل اوقاف و امور خیریه گلستان فردا مراسم عزاداری شهادت امام جعفر صادق (ع) در ۱۵ امامزاده شاخص استان نیز برگزار می‌شود.
امامزاده عبدالله (ع) کلاله، امامزاده سید حسن (ع) روستای کیارام شهرستان گالیکش، امامزاده اسحاق (ع) روستای قلمی مینودشت، امامزاده جعفر (ع) مینودشت، امامزادگان آق امام (ع) آزادشهر، امامزاده ابوالقاسم (ع) روستای کاشیدار آزادشهر، امامزاده قاسم (ع) دلند، امامزاده هارون (ع) روستای الازمن شهرستان علی آبادکتول، امامزاده عبدالله (ع) گرگان، امامزاده عبدالله (ع) روستای زیارت گرگان، امامزاده یحیی بن زید گنبد کاووس، امامزادگان نه تن (ع) گرگان، امامزاده نور گرگان، امامزاده سلیمان (ع) گرگان و امامزاده ابراهیم (ع) روستای النگ شهرستان کردکوی مکان‌هایی است که ویژه برنامه‌هایی مانند سخنرانی و مداحی با هدف تبیین سیره نظری و عملی ائمه اطهار (ع) و پیشوایان معصوم به ویژه امام جعفر صادق (ع) برگزار خواهد کرد.
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود